یکی از قدیمی ترین و ایمن ترین روش های انتقال بار و کالا از ایران به نقاط مختلف جهان حمل دریایی است که از طریق بنادر جنوبی یا شمالی کشور انجام میشود. در روش حمل دریایی امکان انتقال محموله و کالاهای مختلف در تناژ و حجم بالا فراهم است و هزینه های این روش نسبت به حمل زمینی و حمل هوایی بسیار کمتر است.
انتقال محموله و کالاهای خاص صادراتی و وارداتی معمولا از طریق حمل دریایی انجام میشود زیرا از نظر هزینه و ایمنی در بهترین شرایط قرار دارد.
مزایا و ویژگی های حمل دریایی
حمل دریایی به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های حمل و نقل کالا در سطح جهان، مزایا و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را به گزینه‌ای جذاب برای بسیاری از تجار و صاحبان کالا تبدیل کرده است. از نظر هزینه ، نحوه انتقال و قوانین حمل و نقل بین المللی این روش یک روش بسیار کارآمد است.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای حمل دریایی، هزینه نسبتاً پایین آن در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل مانند هوایی و حتی زمینی برای مسافت‌های طولانی و حجم زیاد بار است. این امر به ویژه برای حمل کالاهای با ارزش پایین و حجم بالا بسیار مقرون به صرفه است. کشتی‌های باربری، به ویژه کشتی‌های کانتینربر و فله‌بر، قادر به حمل حجم بسیار زیادی از کالا در یک سفر هستند. این ظرفیت بسیار بیشتر از هواپیماها و کامیون‌ها است و امکان جابجایی محموله‌های سنگین و حجیم را فراهم می‌کند و تجار و صادرکنندگان می توانند محموله خود را در یک پارت و در حجم زیاد منتقل کنند.
از مهمترین ویژگی های حمل دریایی می توان به امکان انتقال انواع کالا اشاره کرد . کالاهای فله (مانند غلات، مواد معدنی، زغال سنگ) ، مایعات (مانند نفت خام، فرآورده‌های نفتی، مواد شیمیایی) ، کالاهای عمومی (مانند لوازم منزل، الکترونیک، ماشین‌آلات) ، کالاهای فاسدشدنی (با استفاده از کانتینرهای یخچالی) و کالاهای خطرناک (با رعایت مقررات ایمنی ویژه) همگی بخشی از کالاهای قابل حمل توسط روش دریایی است.
نرخ کرایه حمل و نقل دریایی معمولاً از ثبات بیشتری نسبت به نوسانات قیمت سوخت در حمل هوایی و زمینی برخوردار است و هواره کمتر از سایر روش های باربری است. از همین جهت به یک انتخاب مناسب برای انتقال محموله ها تبدیل شده است.
انواع روش های حمل و نقل دریایی
حمل دریایی به عنوان ستون فقرات تجارت جهانی شناخته می شود و از آنجایی که محموله ها معمولا دارای شرایط و ویژگی های مختلفی هستند نیاز به روش های مختلف حمل دریایی نیز وجود دارد. استفاده از روش های مختلف حمل دریایی امکان ارسال سریعتر و در برخی موارد ارزانتر را فراهم می نماید. انتخاب روش مناسب برای حمل دریایی یک فرایند تخصصی است که نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد. انواع روش های حمل دریایی به صورت زیر می باشند :
حمل مستقیم
حمل مستقیم به معنای حمل‌ونقل کالا از مبدأ به مقصد بدون تخلیه و بارگیری مجدد در بین راه است. این روش سریع‌ترین و ساده‌ترین روش حمل‌ونقل دریایی است، اما ممکن است همیشه در دسترس نباشد یا مقرون‌به‌صرفه نباشد.
کراس استافینگ (Cross Stuffing)
در حمل دریایی، روش کراس استافینگ (Cross Stuffing) به فرآیندی اشاره دارد که در آن محموله از یک کانتینر تخلیه شده و سپس در کانتینر دیگری بارگیری میشود. این کار معمولاً در یک بندر میانی (کشور ثالث) در مسیر حمل از مبدأ به مقصد نهایی انجام میشود. به عبارت ساده‌تر، نوعی تعویض کانتینر است. این روش زمانی استفاده میشود که کانتینر اولیه به مقصد نهایی نمی‌رود یا زمانی که نیاز به تفکیک یا ترکیب محموله‌ها وجود دارد.
به عنوان مثال ، گاهی اوقات هیچ خط کشتیرانی مستقیمی از بندر مبدأ به بندر مقصد وجود ندارد. در این حالت، کالا ابتدا به یک بندر میانی حمل شده و سپس با کشتی دیگری به مقصد نهایی فرستاده میشود.
ترانشیپمنت (Transshipment)
در حمل دریایی، ترانشیپمنت (Transshipment) به فرآیند انتقال کالا یا کانتینرها از یک کشتی به کشتی دیگر در یک بندر میانی، در طول مسیر رسیدن به بندر مقصد نهایی، گفته میشود. به عبارت دیگر، محموله از کشتی اول تخلیه شده و سپس بر روی کشتی دیگری که به سمت مقصد نهایی حرکت می‌کند، بارگیری میشود.
تفاوت اصلی بین ترانشیپمنت و کراس استافینگ در این است که در ترانشیپمنت، معمولاً کالا درون همان کانتینر از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل میشود، در حالی که در کراس استافینگ، محموله از یک کانتینر تخلیه شده و در کانتینر دیگری بارگیری می شود.
حمل‌ونقل ترکیبی (چندوجهی)
حمل‌ونقل ترکیبی به معنای استفاده از دو یا چند روش حمل‌ونقل مختلف برای جابه‌جایی کالا از مبدأ به مقصد است. این روش زمانی استفاده میشود که مسیر مستقیم بین مبدأ و مقصد وجود ندارد یا زمانی که نیاز به حمل‌ونقل کالا با روش‌های مختلف با مزایای مختلف وجود دارد.
روش چارترینگ
چارترینگ (Chartering) در حمل دریایی به معنای اجاره کردن یک کشتی کامل یا بخشی از ظرفیت آن برای حمل بار در یک دوره زمانی مشخص یا برای یک سفر معین است. به عبارت دیگر، شما به عنوان صاحب کالا یا نماینده آن، به جای اجاره فضا به صورت واحد (مانند اجاره کانتینر)، کل یا بخشی از یک کشتی را برای حمل محموله خود اجاره می‌کنید. این روش معمولاً برای حمل بارهای حجیم، فله، یا پروژه‌ای که نیاز به فضای زیاد یا شرایط خاص دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این روش زمانی استفاده میشود که نیاز به حمل‌ونقل حجم زیادی از کالا وجود دارد یا زمانی که نیاز به حمل‌ونقل کالا به مقصدی خاص وجود دارد که توسط خطوط کشتیرانی منظم سرویس‌دهی نمی‌شود. از مزایای چارترینگ می‌توان به انعطاف‌پذیری بیشتر در زمان‌بندی و مسیر حمل‌ونقل، امکان حمل‌ونقل کالاهای خاص و کنترل بیشتر بر فرایند حمل‌ونقل اشاره کرد. البته این روش معایبی هم دارد که می‌تواند شامل هزینه بیشتر، پیچیدگی بیشتر فرایند و نیاز به تخصص و تجربه اشاره کرد.